Ben jij hoogbegaafd? Meer dan alleen een hoog IQ

De term ‘hoogbegaafdheid’ roept vaak beelden op van briljante wetenschappers, wiskundige genieën of schoolkinderen die al kunnen lezen voordat ze naar de kleuterschool gaan. En hoewel een bovengemiddeld intellect inderdaad een kerncomponent is, is hoogbegaafdheid veel meer dan alleen een hoog IQ. Het is een zijnscomplex, een unieke manier van denken, voelen en de wereld ervaren.

Wat is IQ eigenlijk?

Laten we beginnen met een korte blik op IQ. IQ staat voor Intelligentie Quotiënt en is een getal dat de score van een persoon op een gestandaardiseerde intelligentietest weergeeft, afgezet tegen de score van zijn of haar leeftijdsgroep. De gemiddelde score is 100. Over het algemeen spreken we van hoogbegaafdheid bij een IQ van 130 of hoger. Dit betekent dat je tot de bovenste 2-3% van de bevolking behoort wat betreft intellectuele capaciteit.

Een IQ-test meet voornamelijk je cognitieve vaardigheden, zoals logisch redeneren, probleemoplossend vermogen, verbale en ruimtelijke intelligentie. Het is een nuttige indicator, maar het vertelt niet het hele verhaal van hoogbegaafdheid.

Voorbij het getal: de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid

Waar IQ de wat meet (wat je kunt), gaan de zijnskenmerken over het hoe (hoe je de wereld ervaart en ermee omgaat). Deze kenmerken, vaak samengevat als de vijf overexcitabilities (OE’s) van Dabrowski, beïnvloeden diepgaand het dagelijks leven van een hoogbegaafde.

1. intellectuele overprikkelbaarheid (OE): de onstilbare nieuwsgierigheid

Dit is misschien wel de meest herkenbare eigenschap. Hoogbegaafden hebben vaak een enorme drang om te weten, te begrijpen en te analyseren. Ze stellen veel ‘waarom’-vragen, duiken diep in onderwerpen, en kunnen zich urenlang concentreren op iets wat hun interesse heeft. Ze houden van complexe problemen en vinden oppervlakkige gesprekken of taken snel saai.

• Hoe het voelt: een constante stroom van ideeën, de behoefte om alles te doorgronden, en snel verveeld raken door routine of gebrek aan uitdaging.

2. voorstellingsvermogen (OE): de rijke innerlijke wereld

Hoogbegaafden hebben vaak een levendige fantasie en een rijk innerlijk leven. Ze kunnen gemakkelijk visualiseren, beelden en scenario’s creëren in hun hoofd, en dagdromen over complexe ideeën. Dit kan leiden tot creativiteit, maar ook tot het opgaan in eigen gedachten, waardoor ze soms ‘afwezig’ lijken.

• Hoe het voelt: de wereld is een bron van verwondering, met de neiging tot ‘wat als’-gedachten en een sterk visueel denkvermogen.

3. emotionele overprikkelbaarheid (OE): intens voelen

Dit is een van de meest impactvolle kenmerken. Hoogbegaafden ervaren emoties vaak dieper en intenser dan anderen. Ze kunnen zich sterk inleven in anderen (empathie), zijn gevoelig voor kritiek, en kunnen heftig reageren op onrecht. Dit kan leiden tot sterke vreugde, diepe compassie, maar ook tot grote frustratie, angst of verdriet.

• Hoe het voelt: een emotionele rollercoaster, waarbij je je snel overweldigd kunt voelen door de intensiteit van je eigen en andermans gevoelens.

4. psychomotorische overprikkelbaarheid (OE): de innerlijke drive

Dit manifesteert zich als een overvloed aan energie, zowel fysiek als mentaal. Hoogbegaafden kunnen snel praten, veel bewegen, en hebben soms moeite om stil te zitten. Dit kan leiden tot rusteloosheid, slaapproblemen of het constant op zoek zijn naar nieuwe activiteiten of uitdagingen.

• Hoe het voelt: een innerlijke motor die altijd aanstaat, wat kan leiden tot ongeduld of de behoefte om constant productief te zijn.

5. zintuiglijke overprikkelbaarheid (OE): scherp waarnemen

Hoogbegaafden kunnen gevoeliger zijn voor zintuiglijke indrukken. Geluiden, geuren, smaken, texturen of licht kunnen veel intenser worden ervaren. Dit kan leiden tot een sterke voorkeur voor bepaalde omstandigheden (bijv. stilte, specifieke kleding) en snel overprikkeld raken in een drukke omgeving.

• Hoe het voelt: een hypergevoeligheid voor je omgeving, waardoor je zowel geniet van subtiele nuances als overweldigd kunt raken door te veel prikkels.

Ben jij hoogbegaafd? Tijd voor zelfonderzoek

Het herkennen van deze zijnskenmerken is een belangrijke stap in het begrijpen van jezelf. Als je je herkent in de beschrijvingen hierboven – niet zozeer omdat je jezelf als ‘slim’ bestempelt, maar omdat je je gedachten en gevoelens op deze intense manier ervaart – dan is het de moeite waard om verder te onderzoeken of hoogbegaafdheid een deel van jouw identiteit is.

Een officiële diagnose vereist een IQ-test en vaak ook gesprekken met een specialist die ervaring heeft met hoogbegaafdheid. Maar onthoud: het gaat niet alleen om een getal. Het gaat om een dieper begrip van hoe jij functioneert en hoe je je plek in de wereld vindt met al jouw unieke talenten en uitdagingen.

👉 Meer inzicht in je Overprikkelbaarheden (OE’s)? Doe de zelfreflectietest van Dabrowski om jouw persoonlijke profiel van overprikkelbaarheden te meten: https://hb-community.nl/overexcitabilities-hoogbegaafdheid-hoogsensitiviteit-zelfreflectie/